Вӑрнар районӗнчи Ҫавалкас ял тӑрӑхӗнче нумай ачаллӑ ҫемье валли ҫурт хӑпартма тытӑннӑ. Ку тӑрӑхра пӗрремӗш пулаканскере Сӑкӑт ялӗнче пурӑнакан Ивановсен ҫемйи тивӗҫӗ. Черетре тепӗр икӗ ҫемье тӑрать.
Ҫӗнӗ ҫурта «Нива» тулли мар яваплӑ общество подряд организацийӗ тӑвать. Пӳрт 60 тӑваткал метрлӑ пулӗ. Унта газ кӗртӗҫ, ҫутӑ тӑвӗҫ, канализаципе шыв та пулӗҫ. Пӗр сӑмахпа, Ивановсем хулари пекех пурӑнӗҫ.
Ивановсем пилӗк ачана ура ҫине тӑратаҫҫӗ: икӗ хӗр тата виҫӗ ывӑл. Асли Настя медколледжра вӗренет, Нелли — педагогика колледжӗнче. Арҫын ачасем хальлӗхе шкула ҫӳреҫҫӗ.
Ҫемье хальлӗхе ҫемье пуҫӗн Андрейӑн ашшӗ-амӑшӗ патӗнче пурӑнать. Кӗҫех вӗсем ҫӗннине куҫӗҫ.
Юпан 12-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев йӑлана кӗнӗ канашлӑва ирттернӗ. Унта шкулсенче апатлану хакӗ кӑҫалхи 4-мӗш кварталта тата ҫитес ҫулхи пӗрремӗш ҫур ҫулта мӗн чухлӗ хӑпарма пултарассине сӳтсе явнӑ.
ЧР вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов пӗлтернӗ тӑрӑх, шкулсенчи апатланушӑн тӳлемелли хак ҫулталӑк пуҫланнӑранпа улшӑнман. Хӗрлӗ Чутай районӗнче — 43 тенкӗ, Шупашкарта 84 тенкӗ пулнӑ.
Анчах хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх, 2016 ҫулхи пӗрремӗш ҫур ҫулта апатлану хакӗ ӳсмелле. Ку 11 муниципалитетра (Улатӑр, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Муркаш, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Елчӗк, Тӑвай районӗсенче) 1–5 процент хӑпармалла. Ултӑ муниципалитетра вара (Вӑрнар, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Вӑрмар районӗсенче, Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче) — 5–10 прцент.
Канаш, Шупашкар хулисенче тата Патӑрьел районӗнче апатлану хакӗ 10–15 процент ӳсмелле. 5 муниципалитетра (Йӗпреҫ, Красноармейски, Етӗрне районӗсенче тата Улатӑр, Ҫӗмӗрле районӗсенче) апатлану хакне ӳстерме палӑртман.
Тӗмен облаҫӗнчи Канаш ялӗнче чӑваш туйне ӳкернӗ. Ку пулӑм унтисемшӗн кӗтменлӗх пулни каламасӑрах паллӑ темелле. «Ял кӗҫех ҫӗр ҫула ҫитет. Пирӗн патра вара пуҫласа кино ӳкереҫҫӗ», — тӗлӗнсе калаҫнӑ ял ҫыннисем фильм ӳкернине сӑнанӑ май. «Хӗрӗ тата мӗн кулать? Пӗркенчӗк айӗнче унӑн кулмалла мар, йӗмелле», — ӑна-кӑна чухласа тиркесерех те калаҫнӑ теприсем.
Канаш ялне Чӑваш Енри Вӑрнар районӗнчен куҫса кайнӑ чӑвашсем 1921 ҫулта йӗркелесе янӑ. Чӑваш туйне ӳкернӗ май ҫынсем хӑйсен йӑх-несӗл тымарӗсене те аса илнӗ, манӑҫма пуҫланӑ йӑла-йӗркене те.
Тӗмен тӑрӑхӗнчи чӑвашсен ассоциацийӗн ертӳҫи Ираида Маслова каланӑ тӑрӑх вӗсене вырӑнти «Регион-Тюмень» телерадиокомпани те кӑтартнӑ.
«Чӑваш туйӗ» документлӑ фильм унти чӑвашсемшӗн пӗрремӗш мар. Унччен, кӑрлач уйӑхӗнче телеканал «Никита Бичурин» фильм ӳкернӗ, ҫурла уйӑхӗнче — «Ҫӗпӗр кӑмӑлӗллӗ чӑвашсем» ятлине.
Вӑрнар районӗнче ҫӗнӗ ферма хута яраҫҫӗ. Ӑна Швеци технологийӗпе тӑваҫҫӗ. Выльӑх-чӗрлӗх фермине 1000 пуҫ ӗне валли тӑвӗҫ. Ҫапла майпа ялта халӑх валли ӗҫ вырӑнӗсем те пулӗҫ.
Халӗ унта тӑррине витеҫҫӗ. Фермӑна кӑҫал ака уйӑхӗнче тума тытӑннӑ. Чӳк уйӑхӗнче кунта ӗнесене яма палӑртаҫҫӗ. Ҫӗнӗ комплекс виҫӗ корпусран пулӗ: ӗне витисем тата сумалли зал.
Чӑннипе, ӗне фермине Словакире пӑхнӑ. Унта ун пеккисем нумай. Вӗсенчен тӗслӗх илсе вӑрнарсем те унашкаллине тӑвасшӑн.
Ферма Вӑрнарти аш-какай комбиначӗн пулӗ. Ӑна хӑтлӑ тума тӑрӑшаҫҫӗ. Ӗнесене автоматика мелӗпе шӑварӗҫ. Урай ӑшӑтакан кавирсем те пулӗҫ. Ӗнесене кӑкармасӑр усрасшӑн.
Ӗнесем хӑйсемех пырса ҫийӗҫ. Фермӑна хута ямашкӑн 200 миллион тенкӗ тӑкаклаҫҫӗ. Ӑна ҫӗнӗ технологисемпе туса сӗт суса илессине икӗ хут ӳстерме палӑртаҫҫӗ. Предприяти 2013 ҫулта та Европа технологийӗсемпе усӑ курса ферма хута янӑ. Унта халӗ сумалли 1100 ӗне пур, ҫулталӑк вӗҫне вӗсен йышне нумайлатма палӑртнӑ.
Вӑрнарта «Химик» стадионта футболла вылямалли ҫӗнӗ уя хута яма тытӑннӑ. Унӑн сийӗ искусственнӑй пулӗ.
Ӑна ЧР Спорт министерстви тата район администрацийӗ тутарать. Строительство ӗҫӗсене Шупашкарти «Стройлогистик» фирма пурнӑҫлать.
Вӑрнар район администрацийӗн пресс-релизӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, халӗ стадион пулмалли вырӑнта ҫӗре якатаҫҫӗ. Унтан футбол уйӗн тӗпне тӑвӗҫ. Ӑна хӑйӑртан, вӗтӗ чулран, искусственнӑй курӑкран тӑвӗҫ.
Футбол уйӗнче пысӑк шайлӑ ӑмӑртусене ирттерме май пулӗ. Ӑна тумашкӑн 35 миллион та 590 пин тенкӗ кирлӗ. Укҫана республика, муниципалитет тата федераци хыснисенчен уйӑрнӑ. Стадионта чупмалли ҫул, 400 метр таршшӗскер, пулӗ. Унӑн сийӗ синтетикӑран пулнӑран япӑх ҫанталӑкра та чупма май пулӗ.
Проектпа килӗшӳллӗн, футбол уйӗнче прожектор та пулмалла. Ҫапла вӑрнарсен футбол чемпионатне ирттерме те май пулӗ.
Ӗҫ тунӑ пек кӑтартас тесе тем шухӑшласа кӑларакан та пур пулӗ. Вӑрнар районӗнчи Авӑр Уйри участок вӑрман хуҫалӑхӗнче ӗҫлекен 56 ҫулти арҫын вӑрман касакансене пустуйранах штрафланӑ. Суя хут ҫырса, пулман ӗҫе пулнӑ пек кӑтартма тӑрӑшакан ҫав ҫыннӑн серепине икӗ арҫын ҫакланнӑ.
Асӑннӑ вӑрман хуҫалӑхӗнче вӗсем вӑрман каснӑ. Ирӗк илсех. Кайран ҫакскерсем хӑйсем хыҫҫӑн пуҫтарса-тирпейлесех хӑварнӑ. Анчах вӑрманҫӑ хут ҫине пачах урӑхла шӑрҫалать те иккӗшне те штрафлама йышӑнать. Вӑрман юлашкине пуҫтарман тесе сӑлтавсӑрах ҫавсен 500-шер тенкӗ штраф тӳлеме лекет. Укҫи пысӑк мар та, ним ҫукран явап тыттарни ытла та кӳренмелле пек туйӑннӑ курӑнать — правӑна сыхлакансенчен пулӑшу ыйтаҫҫӗ.
Пустуйран суя хут шӑрҫалакан вӑрманҫӑна суд нумаях пулмасть 300 пин тенкӗлӗх штрафлама йышӑнни пирки пӗлтерет прокуратура. Анчах айӑплӑ арҫын аминистие лексе штрафран хӑтӑлнӑ.
Чӑваш Енре 51 ҫулти вӗрентекен суд сакки ҫине ларӗ. Вӑрнар районӗнчи Мӑн Явӑш шкулӗнче кӗҫӗн классене вӗрентнӗскер 8 ҫулти ача тӗлӗшпе юраман мерӑсемпе усӑ курнӑ.
Хӗрарӑма тӳрех икӗ статьяпа айӑпласшӑн. Следстви версийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл 2014 ҫулхи раштав уйӑхӗнче тат кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче урокра 1-мӗш класри ачана хур кӳнӗ. Ҫав шутра психологи тӗлӗшӗнчен те.
Вӗрентекен йывӑҫ указкӑпа ачана ҫапнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл ӑна уҫӑсемпе, алӑпа пуҫӗнчен ҫапнӑ.
Ку видео тӗнче тетелне тухсан кун пирки йӗрке хуралҫисем те пӗлнӗ. Вӗрентекене тӳрех шкултан кӑларса янӑ. Следстви вӑхӑтӗнче вӑл хӑйӗн айӑпне йышӑнман.
Халӗ пуҫиле ӗҫе тишкерсе пӗтернӗ, ӑна суда ярса панӑ. Аса илтерер: кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче ачаран мӑшкӑлланӑшӑн Комсомольскинчи 1-мӗш шкулта ӗҫленӗ вӗрентекене те айӑпланӑ. 28 ҫултискере условлӑ майпа айӑпланӑ.
Авӑнӑн 11-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи 11 тӑлӑх ҫӗнӗ хваттер уҫҫисене илнӗ. Сӑмах май, пӗлтӗр Вӑрнар поселокӗнче 30 тӑлӑх ҫӗнӗ ҫурта куҫнӑ.
Уява район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев тата ытти хӑна хутшӑннӑ. Леонид Николаев хваттер уҫҫисене панӑ май патшалӑх тӑлӑхсене пулӑшнине палӑртнӑ. Тӑлӑхсем Вӑрнарти Ленин урамӗнчи 45-мӗш ҫуртра пурӑнма пуҫлӗҫ.
Уява строительство организацийӗн ӗҫченӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсем тӑрӑшнипе Вӑрнарта ҫулталӑкра виҫӗ хутлӑ ҫурт ҫӗкленнӗ. Строительсем хӑйсен ӗҫне тивӗҫлипе пурнӑҫланӑ.
Хваттерсенче йӑлтах пур: ҫутӑ, газ, ӑшӑ, шыв, сантехника, газ плити. Хӗрлӗ хӑйӑва кассан тӑлӑхсем хӑйсен хваттерӗсене кӗрсе курнӑ. Хваттерсене пайланӑ чухне тӑлӑхсен хушшинче пӗртӑвансем пуррине те шута илнӗ. Вӗсене кӳршӗллӗ панӑ.
Ҫӗнӗ ҫурта куҫнисем савӑнӑҫне пытарман. Оксана Павлова ку куна тахҫантанпах кӗтнӗ. Унӑн хваттерӗ 33 тӑваткал метрлӗ. Александра Солина ҫӗнӗ хваттерте ачипе пурӑнма ӗмӗтленнӗ. Тӑлӑхсен ӗмӗчӗсем тинех пурнӑҫланнӑ.
Сӑнсем (22)
Хӑш-пӗр хуҫалӑхсем вӑй илсе аталанма тӑрӑшаҫҫӗ. Халӗ фермерсем те пур, вӗсене патшалӑх пулӑшать. Ку, паллах, республика экономикине витӗм кӳрет. Вӑрнар районӗнчи «Кульцав» агрофирмӑра ӗнесен витине ҫӗнетес ӗҫ пырать. Ӑна тумашкӑн 3,5 миллион тенкӗ тӑкакланӗ.
Ӗне витинче бетон урай тӑвасшӑн. Унтан ӗнесем тӑракан вырӑнта ҫемҫе урай сарасшӑн. Ку хальхи технологипе килӗшӳллӗн пулӗ. Урай ҫирӗп, ӑшӑ пулать, ӑна тасатма та лайӑхрах.
Витере чылай ӗҫе тума палӑртнӑ. Унта ҫӗнӗ чӳречесем лартнӑ. Поликарбонатран тунӑскер шалти микроклимата кирлӗ шайра тытма пулӑшӗ. Вӑл ҫутӑ лайӑх кӗртет, хӗлле вара ӑшӑ тытать.
Ҫӗнетнӗ ӗне витине ҫитес вӑхӑтра хута ярӗҫ. Унта сӑвакан 200 пуҫ пулӗ. Хуҫалӑх шултра мӑйракаллӑ выльӑх тӑракан тепӗр витене те ҫӗнетесшӗн.
Авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗ тӗлне республикӑра пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене 219 пин гектар ҫулнӑ (78,5 процент), ҫав шутра 218 пин те 983 гектарӗ ҫинчен тӗшӗлесе илнӗ. Элӗк, Патӑрьел, Комсомольски, Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Етӗрне районӗсенче вырма вӗҫленсе пырать.
Пӳлмене 453, 3 пин тонна тӗш тырӑ кӗнӗ. Тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 20,7 центнера ларать. Элӗк, Вӑрнар, Муркаш, Ҫӗрпӳ, Етӗрне, Елчӗк районӗсенчи хирсенчи тыр-пул тухӑҫӗ республикӑри вӑтам кӑтартуран пысӑкрах.
Виҫӗмкун тӗлне ҫӗрулмине 1,5 пин гектар кӑларнӑ. Кашни гектартан тухӑҫ вӑтамран 217,6 центнер тухать. «Иккӗмӗш ҫӑкӑра» ҫирӗм районта кӑлараҫҫӗ. Тухӑҫ Елчӗк (364,9 центнер), Вӑрмар (284,3) тӑрӑхӗсенче уйрӑмах пысӑк.
Пахча-ҫимӗҫ 74 гектар ҫинчен пуҫтарса кӗртнӗ, вӑтам тухӑҫ — 289,7 центнер.
Кӗрхи культурӑсене 51,6 пин гектар акнӑ. Ку вӑл планпа пӑхнин 51,6 проценчӗ пулать.
+16.3 °C